Film powstał według powieści
W. Bogomołowa "Iwan", której narratorem jest młody porucznik. Fabuła składa się z kilku przypadkowych spotkań z Iwanem – dwunastoletnim wywiadowcą, którego wszyscy bliscy zginęli podczas wojny. Film
Tarkowskiego zrealizowany został odwrotnie niż wynika to z chronologii utrzymanej w powieści: to nie Iwan ukazywany jest oczami porucznika, a porucznik i wojna - są widziani oczami Iwana. Wojna pozbawiła chłopczyka matki, przez co zostaje on opętany nienawiścią do wroga i pragnieniem zemsty. Jedynie sny zwracają Iwanowi odebrane mu dzieciństwo.